JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞI TARİHÇESİ

[Mavi]

JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞI TARİHÇESİ




Dünya milletleri ile karşılaştırıldığında, düzenli ve uzun ömürlü devletler kurma
yeteneğini ve gücünü göstermiş olan Türkler, tarih sahnesinde göründükleri
günden bu yana düzenli devlet anlayışlarının yanı sıra, ülkelerinde emniyet ve
asayişin sağlanması yolunda koydukları yasalar ve töreler ile de dikkat çeken
bir millet olmuştur. Eski Türklerde Başbuğ, Kağan, Hakan diye anılan
hükümdarlar aynı zamanda emniyet ve asayiş hizmetleriyle bizzat uğraşmışlardır.
Orhun Kitabeleri’nde Yargan olarak geçen ve Hakanların emrinde, emniyet ve
asayişi sağlayan bir zabıtanın bulunduğu bilinmektedir.


Selçuklularda
Surta, Osmanlılarda Subaşılar, daha sonraları Zaptiyeler ve yakın tarihte
Jandarma, emniyet ve asayiş hizmetlerini yürüten askeri kolluk teşkilatları
olarak görülmektedirler.





Osmanlı
Devleti’nde; kazalarda Kadılar emrindeki Subaşılarla, sancaklarda Mirliva veya
Sancak Beyleri, eyaletlerde ise Mir-i Miran veya Beylerbeyi askeri ve mülki
birer otorite olarak emrindeki askerlerle emniyet ve asayiş hizmetlerini
yürütmüşlerdir.


Devletin
başkenti İstanbul’da ise emniyet ve asayiş hizmetleri farklı bir teşkilat
tarafından yürütülmüştür. Bu amaçla İstanbul’un içinde ve dışında asayiş
karakolları açılmış ve bu karakollarda Karakullukçu denen Yeniçeriler görev
almıştır. Yeniçeri Ağası, Cebecibaşı, Cebeciler, Kaptan Paşa, Topçubaşı ve
Topçular, Bostancıbaşı ve Bostancılar, devletin emniyet ve asayişinin
sağlanmasında görevli ve sorumlu isimler olarak tarihe geçmişlerdir.


18
Haziran 1826’da Yeniçeriliğin ortadan kaldırılmasından sonra emniyet ve asayiş
hizmetleri; ‘Asakir-i Muntazama-i Mansuri’,’Asakir-i Muntazama-i Hassa’ ve 1834
tarihinde Anadolu ve Rumeli’nin bazı eyaletlerinde ‘Asakir-i Redife’ adı
altında kurulan askeri teşkilatlar tarafından yürütülmüştür.


03
Kasım 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı (Tanzimat-ı Hayriye – Gülhane Hattı
Hümayunu) ile halkın can ve mal emniyetinin korunması görevi, eyalet ve sancak
valilikleri emrine gönderilen subaylar tarafından yürütülmüştür.


16
Şubat 1846 tarihinde Zaptiye Müşirliği kurulmuş, eyalet ve sancaklardaki Umuru
Zaptiye hizmetleri doğrudan doğruya bu makama bağlanmıştır. Bu devreye,
‘Tevhidi Zabıta’ (zabıtanın birleştirilmesi) devresi de denilmektedir. Zaptiye
Müşirliği, bir üst seviyedeki askeri bir makam olan ‘Seraskerlik’ makamına
bağlanmıştır. Böylece asıl görevi iç güvenlik ve düzeni sağlamak olan ve tek
elden sevk ve idare edilen yeni bir askeri zabıta sınıfı doğmuştur.


14
Haziran 1869 tarihinde teşkilatın ilk nizamnamesi olan Asakir-i Zaptiye
Nizamnamesi yürürlüğe konmuştur. Bu nizamname ile zabıta görev ve hizmetleri,
yetki ve sorumlulukları hukuki bir çerçeve içine alınmıştır. Yönerge uyarınca
her ilde bir Zaptiye Alayı kurulmuş, personeli piyade ve süvarilerden
oluşmuştur. Ayrıca, alay, tabur, bölük ve takım teşkilatlanmasına gidilmiştir.


Arşivlerde,
1839 yılından itibaren “Jandarma” adına ve muhtelif “Jandarma tayin
kararnamelerine” rastlanılmış olduğundan; Türk Jandarma Teşkilatının 1839
yılında kurulduğu anlaşılmış ise de araştırmalarda kuruluş ay ve gününün
tespiti mümkün olmamıştır. Bu nedenle Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi’nin kabul
tarihi olan 14 Haziran 1869 tarihinin 14 Haziranı alınarak, “14 Haziran 1839” tarihi
Jandarma Teşkilatının kuruluş günü olarak kabul edilmiştir.


1877-1878
Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Sadrazam Sait Paşa, modern bir zabıta teşkilatı
kurmak için İngiltere ve Fransa’dan subaylar getirtmiş, teşkilatlanmada
değişiklik yapılmış ve 20 Kasım 1879’da Seraskerlik makamına bağlı ‘Umum
Jandarma Merkeziyesi’ kurulmuştur.


Jandarma,
1908 yılında IInci Meşrutiyet’in ilan edilmesinden sonra özellikle Rumeli’de
büyük başarılar göstermiştir. Bunun üzerine teşkilat 1909 yılında yeniden
düzenlenerek Harbiye Nezareti’ne bağlanmış ve Umum Jandarma Kumandanlığı adını
almıştır.


Jandarma
Birlikleri; 1914 yılında başlayıp 1918 yılında biten Birinci Dünya Savaşı ile
1919 yılında başlayıp 1922 yılında biten Kurtuluş Savaşımızda, hem iç güvenlik
görevlerini sürdürmüşler, hem de bir çok cephede Silahlı Kuvvetlerin ayrılmaz
bir parçası olarak yurt savunmasına iştirak etmişlerdir. Jandarma Birliklerinin
bu savaşlarda gösterdiği kahramanlıklar ve yararlılıklar her türlü övgünün
üzerindedir.


29
Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanından sonra, devletin birçok kuruluşunda olduğu
gibi, Jandarma Teşkilatı’nda da reorganizasyon çalışmalarına bir plan çerçevesi
içerisinde başlanılmıştır.


1918
yılında kapatılan Jandarma Astsubay Okulu İzmit’te yeniden açılmıştır. Sabit
Jandarma Bölge Müfettişlikleri ve İl Jandarma Alay Komutanlıkları yeniden
teşkilatlandırılmış, Seyyar Jandarma Birlikleri güçlendirilmiştir.





10
Haziran 1930 tarihinde 1706 sayılı Kanun çıkarılmış ve Jandarma Teşkilatı bu
günkü hukuki statüsünü kazanmıştır.


1935
yılında Jandarma Subaylarının Harp Okulu’nda yetiştirilmesi esası kabul
edilmiştir.


1937
yılında ‘Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesi’ yürürlüğe girmiştir.


1939
yılında Jandarma Teşkilatı; Sabit Jandarma Birlikleri, Seyyar Jandarma
Birlikleri, Jandarma Eğitim Birlikleri ve Okullar olmak üzere üç grup halinde
yeniden düzenlenmiştir.


1956
yılında yürürlüğe konan 6815 sayılı Kanun ile, bu tarihe kadar Gümrük ve Tekel
Bakanlığı’na bağlı tümen seviyesinde askeri bir kuruluş olan Gümrük Umum
Kumandanlığı tarafından yürütülen sınır, kıyı ve karasularımızın emniyet ve
korunması ile gümrük bölgelerinde kaçakçılığı men, takip ve tahkik görev ve
sorumluluğu Jandarma Genel Komutanlığı’na verilmiştir.


1957
yılında Jandarma Sınır Birlikleri tugaylar haline dönüştürülmüş, ayrıca
Jandarma Eğitim Tugayları kurulmuştur.


1961
yılında Jandarma Bölge Komutanlıkları kurulmuştur.


1963
yılında Foça’da Jandarma Komando Okulu açılarak, komando eğitimine başlanmış,
buna bağlı olarak jandarma komando birlikleri teşkil edilmiştir.


1961
yılında İlk Jandarma Bölge Komutanlığı Ankara’da kurulmuştur.


1968
yılında Diyarbakır’da Hafif Helikopter Bölük Komutanlığı adı altında ilk
Jandarma Havacılık Birliği kurulmuştur.


1974
yılında Jandarma Komando Birlikleri ile Jandarma Havacılık Birlikleri Kıbrıs
Barış Harekatı’na katılmış ve Kıbrıs Türkü’nün bağımsızlık mücadelesinde de ön
saflarda yerini almıştır.


1982
yılında 2692 sayılı Kanun ile kıyı ve karasularımızın korunması görevi Sahil
Güvenlik Komutanlığı’na devredilmiştir.


1983
yılında 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu yürürlüğe
girmiştir.


1988
yılında 3497 sayılı Kanun ile kara sınırlarımızın korunması ve güvenliğinin
sağlanması görevi Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na verilmiş, ancak İran ve Suriye
Sınırı’nın bir kısmı ile Irak Sınırı’nın tamamının sorumluluğu halen Jandarmada
bulunmaktadır.


Sorumluluk
sahasında meydana gelen olaylarla ilgili olarak, suç ve suç delillerinin
bilimsel yollarla araştırılması ve yargıya götürülmesi amacıyla 23 Mart 1989
tarihinde başlatılan bir çalışma ile 1993 yılında Ankara’da Jandarma Kriminâl
Daire Başkanlığı (JKDB), 1994 yılında Van, 1998 yılında Bursa, 2005 yılında ise
Aydın Jandarma Bölge Kriminâl Lâboratuvar Amirlikleri kurulmuştur.
Lâboratuvarların kuruluş faaliyetlerine paralel yürütülen çalışmalar
kapsamında:



(81) İl Jandarma Komutanlığı bünyesinde Olay Yeri İnceleme Timleri(OYİT),


(34) İl Jandarma Komutanlığı bünyesinde (41) adet Patlayıcı Madde İmha Unsuru,


(14) İl Jandarma Komutanlığında Parmak ve Avuç İzi Kısım Amirlikleri,

(388) İlçe Jandarma Komutanlığı bünyesinde Olay Yeri İnceleme Birimleri (OYİB) teşkil
edilmiştir.

Jandarma,
1984 yılından günümüze kadar geçen süre içerisinde, ülkemizin bölünmez
bütünlüğüne kasteden başta PKK/ KONGRA-GEL olmak üzere tüm terör örgütlerine
karşı, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ve Karadeniz Bölgesi ile
bütün ülke sathında terörle mücadelenin en önemli unsuru olmuştur. Bu uğurda
binlerce şehit ve yaralı veren Jandarma, bundan sonra da her ne pahasına olursa
olsun ülkemizin birlik ve beraberliğini korumaya devam edecektir.